Η Roma Gallery παρουσιάζει ένα αφιέρωμα στο ύστερο έργο της Βάσως Κατράκη, στην έκθεση με τίτλο "Βάσω Κατράκη: Αλγεινά Σώματα". Οι συνθέσεις της Κατράκη, με τις στιβαρές ραδινές μορφές και τη δωρική λιτότητά τους, μεταφέρουν στοχασμούς πάνω στον ιστορικό χρόνο, την ανθρώπινη κατάσταση και τη μαρτυρία του σώματος ως φορέα συλλογικής μνήμης και συνείδησης. Από τις 20 Μαρτίου έως τις 3 Μαΐου 2025, μέσα από μια επιλογή από εμβληματικές χαράξεις σε πέτρα, σε επιμέλεια της ιστορικού τέχνης Άλιας Τσαγκάρη, αναδεικνύεται ο χειρισμός του ανθρώπινου σώματος από την Ελληνίδα χαράκτρια ως θεματογραφικό, συμβολικό και πολιτικό πεδίο.

Το ανθρώπινο σώμα στα ύστερα έργα της Κατράκη δεν είναι απλώς αντικείμενο αναπαράστασης, αλλά μια ιδεολογική και μορφοπλαστική συνισταμένη που επαναδιαπραγματεύεται τον ανθρωπομορφικό μύθο. Οι μορφές της, απογυμνωμένες από περιγραφικές ή διακοσμητικές λεπτομέρειες, αποκτούν αρχέτυπη υπόσταση, εγγεγραμμένες σε έναν αδιάρρηκτο χωρικό πυρήνα, όπου το βάθος δε λειτουργεί ως κενό, αλλά ως οργανική συνέχεια της ύλης. Η τελευταία, στοιχείο θεμελιακό στο έργο της Κατράκη, δεν αποτελεί παθητικό υπόστρωμα της χάραξης αλλά ενσωματώνεται στη γενεαλογία της φόρμας, υποτασσόμενη στις εικονιστικές της επιταγές. Προς αυτή την κατεύθυνση, η πέτρα -ψαμμίτης λίθος- χαράσσεται με στιβαρές, πλατιές χειρονομίες, με σκοπό να μεταφέρει στο βαμβακερό χαρτί μορφές που παλινδρομούν ανάμεσα στη γλυπτική και τη ζωγραφική.

Η σωματικότητα των χαράξεων σε πέτρα ενσαρκώνει την αλγεινή υπόσταση της ανθρώπινης ύπαρξης, στο μεταίχμιο μεταξύ νεκρικής ακαμψίας και υπαρξιακής έντασης. Η ανθρωποκεντρική αυτή γλώσσα δεν αναλώνεται σε ρητορικούς εξωραϊσμούς· αντίθετα, προβάλλει σώματα τραχιά, κατακερματισμένα, που υπερβαίνουν το ατομικό για να εγγραφούν στη συλλογική μνήμη.

Το ανθρώπινο σώμα, κυρίως στα έργα της ύστερης περιόδου, αποκτά ιδιαίτερο πολιτικό βάρος. Στην περίφημη σειρά συνθέσεων "Κατάσταση", το ακρωτηριασμένο σώμα συνδιαλέγεται με το αγκαθωτό συρματόπλεγμα, σε μια σχηματική διαμεσολάβηση της βίας και του εγκλεισμού. Οι μορφές, παγιδευμένες σε έναν ασφυκτικό χώρο, διαρρηγνύουν το βλέμμα του θεατή, ανατρέποντας την κρατική ρητορική της "εξυγίανσης" που επέβαλε η Δικτατορία των Συνταγματαρχών. Εδώ, η σωματική παραμόρφωση δεν είναι προϊόν μοντερνιστικής διατύπωσης και φορμαλιστικού κατακερματισμού αλλά ζέουσα αναγκαιότητα.

Η θεματολογία της Κατράκη δεν περιορίζεται στο ανθρώπινο σώμα, αλλά εκτείνεται στη ζωική μορφή, σε μια ανιμιστική προσέγγιση που διερευνά την αυτοαναφορικότητα της ύπαρξης. Τα άλογα, με τις στιβαρές, τονισμένες καμπύλες τους και τις έντονες χαράξεις, διατηρούν μια αρχαϊκή ακαμψία. Ο τρόπος με τον οποίο εγγράφονται στην επιφάνεια της πέτρας αναδεικνύει τη σωματικότητα ως καταλυτική δύναμη που εκτείνεται πέραν της ανθρώπινης εμπειρίας.

Στο έργο της Κατράκη, ο χώρος δεν είναι ένα ουδέτερο πεδίο όπου εντάσσονται οι μορφές· αντίθετα, λειτουργεί ως αναπόσπαστο μέρος της σύνθεσης, ενισχύοντας τη δύναμη των χαρακτικών της. Ο κενός χώρος του βάθους δεν αντιμετωπίζεται ως απουσία, αλλά ως ζωτικός τόπος όπου η μορφή αποκτά την πλήρη υπόστασή της. Με την τεχνική της χάραξης στον ψαμμίτη, η καλλιτέχνις ενσωματώνει την υλικότητα στο εικαστικό της αφήγημα, καθιστώντας τη χάραξη μια διαλεκτική διαδικασία μεταξύ ύλης και σωματικής απόδοσης.

Εγκαίνια: 20 Μαρτίου 2025, ώρα 19:30, Roma Gallery.

Επιμέλεια: Άλια Τσαγκάρη