Απεικονίσεις του σώματος στην ψυχανάλυση και την τέχνη.

Στη διαθεματική σειρά σεμιναρίων Το Σώμα που κατοικώ η ψυχανάλυση συναντά τις εικαστικές τέχνες, με στόχο την διερεύνηση του σώματος μέσα από παλιά και σύγχρονα πάθη (άγχος, φοβίες, εξαρτήσεις, καταθλίψεις, έρωτες, διεγέρσεις, το σώμα της ψηφιακής εποχής και οι κακουχίες του). Θα διερευνηθούν και θα αναζητηθούν οι εκφράσεις και οι απεικονίσεις τους, τόσο αναλυτικά όσο και σε σημαντικά έργα της τέχνης. Θα επί-σκεφθούμε το βίωμα της σωματικότητας μέσα από τον αναλυτικό λόγο και το έργο τέχνης που την αναπαριστά, τη συμβολοποιεί για να μπορέσουμε να την οικειοποιηθούμε βαθύτερα. Μια ξεχωριστή συνάντηση των δύο πεδίων που προσδοκούμε να ανοίξει δρόμους κατανόησης, καλύτερης φροντίδας και ουσιαστικής αγάπης για το σώμα, που το ζούμε και μας ζει.

Το σεμινάριο χωρίζεται σε 4 θεματικές ενότητες, οι οποίες οργανώνονται σε 7 δίωρες συναντήσεις που περιέχουν θεωρητική εισήγηση και βιωματικό εργαστήριο.

Κάθε ενότητα αποτελείται από τη συνάντηση της ψυχανάλυσης, την πρώτη εβδομάδα, στην οποία διερευνώνται οι ψυχαναλυτικές έννοιες, και την συνάντηση της τέχνης, την δεύτερη εβδομάδα, στην οποία παρουσιάζονται εικαστικά έργα που συνδέονται με τις προαναφερόμενες έννοιες. Στην 7η και τελευταία συνάντηση (4η θεματική ενότητα), οι εισηγήτριες θα διεξάγουν μαζί το σεμινάριο.

Οι συμμετέχοντες καλούνται να επιλέξουν είτε μεμονωμένες ενότητες, στις οποίες υποχρεωτικά συμπεριλαμβάνονται και οι δύο συναντήσεις (ψυχανάλυση και τέχνη) είτε όλη τη σειρά του σεμιναρίου.

Σχεδιασμός-υλοποίηση: Κατερίνα Μαγγανά Ψυχαναλύτρια MSc ψυχαναλυτική θεραπεύτρια, συγγραφέας και Έλλη Παξινού Ιστορικός τέχνης και Επιμελήτρια εκπαίδευσης.

• Ενότητα 1: Το Σώμα και τα Πάθη του
Το σώμα του καθενός μας είναι υπόθεση βαθιά προσωπική και εν πολλοίς ασυνείδητη. Ικανοποιήσεις, ματαιώσεις, οδύνες και απολαύσεις βιώνονται και καταγράφονται στην ψυχοσωματική μας αλήθεια. Πώς διαμορφώνουμε το ψυχόσωμά μας από τη βρεφική ηλικία; Πώς εγγράφεται ο ψυχισμός δια μέσου του σώματος σε κάθε άνθρωπο που μεγαλώνει και ωριμάζει; Ποια η διαφορά ανάμεσα στη συνειδητή και την ασυνείδητη εικόνα του σώματός μας, ανάμεσα στην ευχαρίστηση και στην εκτόνωση;

Στο σεμινάριο τέχνης της αντίστοιχης ενότητας, θα διερευνηθούν έργα από διαφορετικές χρονικές περιόδους, στα οποία το σώμα γίνεται ο φορέας του συναισθήματος. Επιπλέον, η ενόρμηση ζωής και θανάτου υποβόσκει κάτω από κάθε κίνηση, έκφραση και στάση του σώματος. Παραδείγματα έργων και καλλιτεχνών: Ο Λαοκόων και οι γιοί του, O Διωγμός (Massacio), Η Σταύρωση (Grunewald), Frida Kahlo, Αξιονιστές, Vito Acconci, Marina Abramovic, φεμινισμός και performance.

• Ενότητα 2: Άγχος-φοβίες–κρίσεις πανικού
Όλο και πιο συχνά το σώμα πάσχει κανονικά, σα να ήταν άρρωστο, αλλά δεν είναι. Τι δεν μπορεί να αρθρωθεί ως λόγος συναισθηματικός και βγαίνει στο σωματικό επίπεδο; Πόσο καθησυχαστικό είναι το "δεν έχετε τίποτα, άγχος είναι"; Θα διερευνηθούν τα πολλά πρόσωπα του άγχους, οι αποτυπώσεις και η κλίμακα της δυναμικής τους στο ανθρώπινο ψυχόσωμα.

Στο σεμινάριο τέχνης θα γίνει συζήτηση για εικόνες του σώματος που αναπαριστούν και συμβολοποιούν το άγχος και τις φοβίες. Παραδείγματα καλλιτεχνών και κινημάτων: Edvard Μunch, Vincent Van Gogh, Francisco Goya, Henry Fuseli, Σουρεαλισμός, Abject art, Cindy Sherman.

• Ενότητα 3: Εξαρτήσεις-καταθλίψεις
Η έννοια της "εξάρτησης" είναι φορτισμένη με ποικίλα νοήματα και σημασίες, όπως και η έννοια της κατάθλιψης. Και οι δυο επηρεάζουν δυστοπικά την ανθρώπινη υπόσταση σε πολλαπλά επίπεδα. Γιατί δεν αντέχουμε να αποχωριστούμε; Πότε τρομάζει η ετερότητα; Ποια η σημασία της εργασίας του πένθους για ένα δημιουργικό και ώριμο υποκείμενο; Ένα σώμα εξαρτημένο, δυσκολεύεται να αυτονομηθεί, να βρει τη λειτουργικότητά του και να αλληλεπιδράσει με τους άλλους. Σε συνθήκες καταστροφής ενισχύεται η έννοια της "εξάρτησης", η οποία αποκτά μια συλλογική έκφραση που πλήττει τη σφαίρα του κοινωνικού.

Στα σεμινάρια τέχνης, θα μελετηθούν έργα που εκφράζουν το κοινωνικό και ιστορικό τραύμα που προκαλείται κυρίως λόγω κάποιου πολέμου και επηρεάζει άμεσα τον ψυχικό κόσμο του ατόμου. Παραδείγματα κινημάτων τέχνης: Γερμανικός Εξπρεσιονισμός, Αφηρημένος Εξπρεσιονισμός και μεταπολεμική τέχνη, κινήματα δεκαετίας ΄60 και ΄70.

• Ενότητα 4: Το σώμα της ψηφιακής εποχής
Ανέπαφες επαφές, συνομιλίες με τα σώματα απόντα από την αλληλεπίδρασή τους, καταπονήσεις ψυχοσωματικές από την επικράτηση της τεχνολογίας, κυρίως στο εργασιακό περιβάλλον. Πώς βιώνουμε το σώμα, και ως εκ τούτου και το συναίσθημα της επιθυμίας, στην εποχή της εικονικής πραγματικότητας;

Το τελευταίο σεμινάριο ψυχανάλυσης και τέχνης αφορά στην, πλέον, αποϋλοποίηση του σώματος μέσα από την ψηφιακή κουλτούρα. Θα ξεκινήσει με τον σχολιασμό καλλιτεχνικών πρακτικών των αρχών της δεκαετίας του ’90, που πραγματεύονται τις έννοιες posthumanism και cyborg και θα καταλήξει στον 21ο αιώνα, δίνοντας παραδείγματα από έργα που παρουσιάζουν πολλαπλές εικόνες του σώματος, έτσι όπως προβάλλονται στα κοινωνικά δίκτυα.

Ενότητα 1: 30 Ιανουαρίου, 6 Φεβρουαρίου 2024
Ενότητα 2: 13, 20 Φεβρουαρίου 2024
Ενότητα 3: 27 Φεβρουαρίου, 5 Μαρτίου 2024
Ενότητα 4: 12 Μαρτίου 2024

Τρίτη, 18:00-20:00

Μέγιστος αριθμός συμμετοχών: 15

Η κάθε ενότητα ολοκληρώνεται σε δύο συναντήσεις εκτός της τελευταίας.
Κάθε ενότητα είναι αυτοτελής και μπορεί να παρακολουθηθεί ανεξάρτητα ή συνεχόμενα.
Μεταφορές θέσεων επιτρέπονται έως και 48 ώρες πριν το σχετικό πρόγραμμα. Για τα προγράμματα που διεξάγονται Κυριακή έως την Παρασκευή στις 15:00. Επιστροφές του αντιτίμου του εισιτηρίου γίνονται μόνο σε περίπτωση ακύρωσης του σχετικού προγράμματος από το Ίδρυμα.